Проекти

Исто така, беа донирани и 6 нискo и 1 високо волуменски уред за земање примероци за мерење PM10, теренско возило за одржување на системот, комплетна калибрациона лабораторија која е сместена во рамките на Централната Лабораторија за животна средина, резервен сет анализатори и две дигитални ваги.

Воедно беа променети сите анализатори во скопските станици со што практично истите беа комплетно репарирани и унифицирани со останатата опрема од станиците низ Република Македонија.

Проектот се реализираше преку имплементација на следните пет компоненти:

Компонента 1 – Подготовка на упатства и подзаконски акти во која беа изработени: Упатство за примена на Уредбата за гранични вредности за квалитет на воздух, Правилник за мониторинг на квалитет на воздух и известување и Правилник за содржината и начинот за подготовка на Националниот план, програмите и акционите планови за заштита на амбиентниот воздух како и упатства за нивна примена.

Компонента 2 – Инвентари на емисии во воздух во рамките на која се направи анализа на недостатоци на емисионите инвентари во Република Македонија, се подобрија перформансите на постоечката база на податоци со можност за пребарување и добивање на разни видови извештаи.

Компонента 3 – Прелиминарна проценка на квалитетот на воздухот во рамките на која беа изработени Извештај за оценка на квалитетот на воздухот за загадувачките супстанци CO, SO₂, NO₂, O₃ и PM10 и беше подобрена методологијата за изработка на извештајот.

Компонента 4 – Мерења на квалитетот на воздухот и лабораториска работа во рамките на која беше изработен План за обезбедување на сигурност и контрола на квалитет на податоци за квалитет на воздух. Со овој твининг проект се зајакнаа и капацитетите на МЖСПП за одржување, сервисирање и калибрација на инструментите за мониторинг на квалитет на воздух, како и за мерење на емисии во воздухот.

Компонента 5 – Дисперзионо моделирање во рамките на која беа инсталирани два модела за моделирање на квалитетот на амбиентниот воздух од стационарни извори и од сообраќајот, при што беше изработено предвидување на квалитетот на воздухот во околината на поголемите стационарни извори и истите беа интегрирани во извештајот за оценка на квалитетот на воздухот.

Со финансиска помош од ЦИМ организацијата, беа опремени работилницата за сервисирање на интрументите за мониторинг на квалитет на воздух и калибрационата лабораторија. Воедно експертот помогна во изготвувањето на програма, план за работа и подготовка на дел од документација за воспоставување на системот за обезбедување на сигурност и контрола на квалитетот во рамките на ДАМСКАВ.

Проектот се спроведуваше во земјите од Западен Балкан (Србија, Албанија, Црна гора, Босна и Херцеговина и Република Македонија). За секоја од зeмјите посебно беа обезбедени финансиски средства во висина од 135,000 Американски долари.

Во рамките на овој проект се подготвија:

• Национален план за заштита на амбиентниот воздух
• Национален план за редукција на емисии
• Инвентар на тешки метали

Во проектот активностите  се спроведуваа во три компоненти:

Компонента 1 – Понатамошен развој на легислативата

Компонента 2 – Зајакнување на административните капацитети за имплементација на легислативата за квалитет на амбиентенот воздух

Компонента 3 – Зајакнување на административните капацитети за мерење, мониторинг и известување за квалитет на воздух

За да се обезбеди успешната имплементација на проектот, покрај Министерството за животна средина и просторно планирање во проектот се вклучени сите релевантни институции кои имаат надлежност во областа на животната средина и тоа Управата за хидрометеролошки работи, Институт за јавно здравје, како и избраните пилот единици на локалната самоуправа Град Скопје, Гостивар, Берово, Кавадарци, Аеродром, Карпош и Битола.

Во рамките на компонента 1 се подготвија следните правилниците  и упатства:

• Правилник за поблиски услови за вршење на определени видови стручни работи и во поглед на опремата, уредите, инструментите и соодветните деловни простории кои треба ги исполнуваат субјектите кои вршат определени стручни работи за мониторинг на квалитетот на амбиентниот воздух (Службен Весник на РМ број 69, 23.05.2011);
• Правилник за формата и содржината на обрасците на доставување на податоците од емисиите во амбиентниот воздух од стационарните извори, начинот и временскиот период на доставување согласно капацитетот на инсталацијата, содржината и начинот на водење на дневникот за емисии во амбиентниот воздух (Службен Весник на РМ број 79, 13.06.2011);
• Правилник за методологијата, начините, постапките, методите и средствата за мерење на емисиите од стационарните извори (Службен Весник на РМ број 11, 24.01.2012);
• Измени и дополнувања на Законот за квалитет на амбиентиот воздух
• Упатствата за правилникот за ГВЕ од стационарните извори и правилникот за мерење на емисии се финализирани.

Во рамките на компонента 2 се подготвија следните документи:

• Проценка на капацитетите на институциите од централно ниво (МЖСПП, УХМР и ИЈЗ) и ЕЛС (Град Скопје, Кавадарци, Битола, Аеродром, Карпош, Берово и Гостивар) во однос на управувањето со квалитетот на воздухот и подготвка на планови за нивно зајакнување.
• Обука на ЕЛС и институциите на централно ниво за подготовка на плански документи

• Програма за намалување на загадувањето и подобрување на квалитетот на воздухот за градот Битола

Во рамките на компонента 3 се подготвија следните документи и се реализираа следните активности:

• Упатство за квалитет на проценка и квалитет на контрола за мерењата на квалитет на воздух и калибрационата лабораторија

• Обуки за зајакнување на капацитетите за мониторинг, оценка и известување за состојбата со квалитетот на воздухот

• План за процесот на акредитација на калибрационата лабораторија

• Направени се индикативни мерења на лесно испарливите органски соединенија (Volatile Organic Compounds VOC), во период од една година на две локации, едната во центарот на Скопје, Ректорат, а другата во околината на рафинеријата Окта, Миладиновци и подготвен е извештај

• Оценка за квалитетот на воздухот за период 2006-2010 и ревизија на листа на зони и агломерации

• Развој на веб порталот за квалитет на воздух

ЛОТ 2: Набавка на мониторинг станици за квалитет на амбиентен воздух

ЛОТ 3: Набавка на Интегриран систем за управување со квалитет на воздух

(ЛОТ1 – 62.340 EUR, ЛОТ2 – 329.600 EUR, ЛОТ3 – 131.000 EUR)

Набавката на опремата, исто така вклучува и три нови автоматски метеоролошки станици и една напредна метеоролошка станица. Новите метеоролошки станици се лоцирани во Битола, Охрид и Крива Паланка. Напредната метеоролошка станица е сместена во Црешево, во Скопската котлина.

Покрај опремата за мониторинг, со финансии од ЕУ е извршена и набавка на систем за управување со податоци за квалитет на воздухот. Софтверот Airviro, е разработен од страна на Шведскиот метеоролошки и хидролошки институт и Apertum IT AB. Системот ги собира и зачувува податоците од автоматските мониторинг станици за квалитет на воздух и има алатки за валидација на податоците и контрола на квалитетот на овие податоци.

Активностите се реализираа во 4 компоненти:

Компонента 1. Зајакнување на капацитетите на централната лабораторија за животна средина лабораторија во областа на мерења за  квалитетот на воздухот, мерења на емисиите и хемиски анализи поврзани со загадувањето на воздухот

• Прирачник за квалитет и Стандардни оперативни процедури (SOPs) за калибрационата лабораторија
• Спроведена е Кампања за индикативни мерења на тешки метали и полициклични ароматични јаглеводороди
• Примена на PMF моделот за утврдување на уделите на различните извори на емисии на позадинската локација Карпош во Скопје
• Извештај за состојбата на централната лабораторијата за животна средина и план за модернизација на лабораторијата

Компонента 2. Зајакнување на капацитетите за вршење на емисионен инвентар и дисперзионо моделирање вклучувајќи моделирање на изложеноста

• Инвентарот на емисии на загадувачки супстанци во воздух за 2014 година и информативен извештај за инветарот
• Студија за оценка на квалитетот на воздухот со употреба на дисперзионо моделирање за Скопје

Компонента 3. Понатамошно подобрување на управувањето со податоците за квалитетот на воздухот и известување на информации поврзани со квалитетот на воздухот и користење на информациите за квалитет на воздухот за поддршка на политиката за животна средина и планирањето и спроведувањето на акциони планови за чист воздух

• Планови за квалитет на воздухот и краткорочни акциони планови за агломерација Скопје и за Тетово
• Нова верзија на порталот за квалитет на воздух
• Воспоставен е системот на електронско известување за квалитет на воздух до Европската агенција за животна средина (ЕЕА) согласно одлуката 2011/850/ЕЦ
• Извештај за квалитет на воздух за период 2015-2015 година
• Стратегија за комуникација за информирање за состојбата на квалитетот на воздухот;
• Три брошури со цел подигнување на свеста кај граѓаните
• Иницијатива за почист воздух преку изработка на ТВ спот и Facebook страна „Дишеме Заедно“

Компонента 4. Зајакнување на капацитетите за проценка на влијанието на загадување на воздухот врз здравјето на луѓето

• Нацрт Национален акциски план за процена на здравствените ризици при краткотрајни и долготрајни епизоди на аерозагадувањето
• Воспоставен е основен методолошки пристап за процена на здравствените ризици
• Нацрт национална Програма за воведување на хуман биомониторинг за процена на нивото на персонална изложеност на клучните контаминенти на аерозагадување во Република Македонија
• Студија за ефектите од загадувањето со цврсти честички врз морталитетот во Скопскиот регион